Limang dekada na ang lumipas mula nang ideklara at pirmahan ang Proclamation No. 1081 ng yumaong diktador na si Ferdinand Marcos Sr. Ito ay isang madilim at madugong nakaraan na dinanas ng ating bansa. Sa loob ng isang dekada at apat na taon na ang Pilipinas ay nasa ilalim ng batas militar, libu-libong buhay ang nasawi.
Ang buhay noong kasagsagan ng Martial Law ay hindi isang ginintuang panahon dahil ang kalagayan ng pamumuhay ng mga mahihirap ay mas lalong lumala. Ang isang diktador ay isang taksil, isang mamamatay-tao, at isang magnanakaw; hindi kailanman magiging bayani o tagapagligtas. Ang ating kasaysayan ay hindi kwentong bayan sapagkat ito ay nakalathala sa libro.
Sinuspinde ni Marcos ang writ of habeas corpus, o ang dakilang kasulatan kung saan nakasaad ang karapatan sa konstitusyon na nagpoprotekta laban sa paglabag sa batas at walang katiyakan na pagkakakulong. Nabuhay ang bawat Pilipino sa panahon na kailangan nilang maging bulag at pipi sa katotohanan.
Ang mga mamamahayag na naghahatid ng maaasahang impormasyon sa radyo, pahayagan, at telebisyon ay pilit pinatatahimik. Sa panahong iyon, ang karapatan ng bawat pilipino na malaman at mag-ulat ng balita o magpakalat ng opinyon nang walang paghihigpit mula sa gobyerno ay tinanggal. Nagresulta ito sa pagkawala ng kalayaan sa pamamahayag. Inabuso ng isang diktador ang kanyang kapangyarihan upang pigilan ang media na mag-ulat ng mga hindi etikal na gawain ng gobyerno.
Sa madilim na panahon na ito, mayroong higit sa 70,000 mga pilipino ang nakulong dahil sa itinuturing sila na mga kaaway ng estado, karamihan sa kanila ay dinampot nang hindi makatarungan at walang wastong mandamyento de aresto.
Humigit-kumulang 34,000 Pilipino ang sumailalim sa iba’t ibang anyo ng pagpapahirap, ang ilan sa mga ito ay kinabibilangan ng solitary confinement, electric shock, sexual assault, seclusion, at pagkakakulong. Nasa 3, 240 Pilipino ang naging biktima ng salvage operation na isinagawa ng militar at pulisya. Mayroong humigit-kumulang 75, 730 Pilipino ang naging biktima ng mga paglabag sa karapatang pantao.
Matapos ang deklarasyon ng Martial Law, may kabuuang 464 na media outlets ang isinara. Sa pagtatapos ng administrasyong Marcos, ang bilang ng mga pamilyang nabubuhay sa kahirapan ay tumaas mula apat sa sampu hanggang anim sa sampu. At ang tinatayang ill-gotten wealth ng mga Marcos sa loob ng dalawang dekada sa Malacañang ay nasa pagitan ng limang bilyon hanggang sampung bilyong dolyar.
Ngayong taon ang ika-limampung anibersaryo ng pagpapatupad ng Martial Law. Bilang pag-alala sa malagim na panahon na iyon, huwag tayong magbulag-bulagan sa anarkiya at pang-aapi na namayani sa ilalim ng diktaduryang Marcos. Piliin man natin na kilalanin ang kahalagahan nito o hindi, ito ay palaging magiging bahagi ng ating kasaysayan na hindi mababago kahit itanggi ng sino man.
Marahil tayo ay umuusad at nagpapatuloy, hindi sapat na balewalain ang dumanak na dugo sa ating nakaraan. Ang pagwawalang-bahala sa libu-libong buhay na nasawi bunga ng labing-apat na taong pagkalugmok sa panahon ng paniniil ng rehimeng Marcos ay isang kalapastanganan laban sa ating minamahal na bayan.
Sa pagbabalik ng mga Marcos sa Malacañang, may pagtatangka na baguhin ang kanilang imahe at naratibo ng kasaysayan na pabor sa kanila. Maging sirang plaka man ang midya, mamamahayag, mananalaysay, aktibista at ang mga taga suporta ng tunay na demokrasya at hustisya sa pagpapahayag ng datos at payak impormasyon ng Martial Law, hindi ito titigil para labanan at protektahan tunay na naratibo ng mga Pilipino at kasaysayan na hindi base sa sa mga sinambit na salita ng opresor nito.
Ang namulat ay hindi na muling ipipikit. Ang boses ng bawat isa ay siyang dapat gamitin upang ihayag ang kakila-kilabot na panahon na ito ng kasaysayan at ipakita sa mundo na hindi tayo malilinlang ng historikal na rebisyunismo at mapanlinlang na propaganda. Nawa’y ang karanasan na dinanas ng bansang Pilipinas ay maging aral sa bawat Pilipino dahil isang kapalastanganan kung muli itong maulit.
Isinulat ni Michelle Shane Apostol
Dibuho ni Juan Gabriel Simbulan
